Konferencja Korzenie – Projekt Ochrony Dziedzictwa Przyrody i Kultury Gór Świętokrzyskich

7 września 2024, Muzeum Archeologiczne i Rezerwat Krzemionki

II konferencja przyrodnicza "Pacjent Przyroda". Pomiędzy Naturą a Kulturą.

Dylematy ochrony przyrody w obiekcie światowego dziedzictwa UNESCO –
Krzemionkowskim Regionie Prehistorycznego Górnictwa Krzemienia Pasiastego

KTO WYSTĄPI Prelegenci

dr hab. Katarzyna M. Zielińska

Prelegentka

mgr inż. Przemysław Jakubiński

Prelegent

WIĘCEJ O KONFERENCJI

Pacjent Przyroda

W granicach obiektu światowego dziedzictwa UNESCO Krzemionkowski Region Pradziejowego Górnictwa Krzemienia Pasiastego znajduje się kilka form ochrony przyrody i zabytków kultury. Są to: rezerwat przyrody „Krzemionki Opatowskie”, obszar Natura 2000 Krzemionki, obszar chronionego Krajobrazu Doliny Kamiennej, Pomnik Historii i zabytek kultury.

Takie bogactwo wartości świata kultury i dzikiej przyrody jest tu wynikiem nakładających się na siebie różnych warstw: geologicznej, paleontologicznej, archeologicznej, kulturowej, przyrodniczej, społecznej, gospodarczej. Dla wszystkich tych warstw wspólnym mianownikiem jest jednak Życie w znaczeniu biologicznym jako proces trwający na planecie Ziemia od miliardów lat po dziś.

To unikalne w skali świata nawarstwienie kontekstów zostało docenione poprzez objęcie różnych części okolic dawnej wsi Krzemionki rozmaitymi formami ochrony. Niesie to skutek w postaci różnych porządków prawnych, dokonywania różnych ocen wartości, podejmowania różnych działań na poziomie władz lokalnych i ponadlokalnych.

W ostatnim czasie Muzeum Historyczno – Archeologiczne podjęło wysiłek wielodyscyplinarnych przyrodniczych badań podstawowych, które mają na celu możliwe pełne i właściwe rozpoznanie przyrodniczego znaczenia zarówno rezerwatu „Krzemionki Opatowskie” jak i obiektu UNESCO. Badania te nie mogą mieć końca tak jak nie ma końca proces przemian zachodzących w obrębie obiektu UNESCO, który jest zanurzony w specyficznym świecie ożywionej przyrody. Przyrody, która w znacznej mierze jest skutkiem pradziejowej aktywności społeczno – gospodarczo – religijnej.

Teza jaką organizatorzy chcą postawić brzmi: nie da się rozdzielić świata wartości przyrody i kultury w przypadku rezerwatu przyrody „Krzemionki Opatowskie”. Nie da się wartościować obu tych światów promując jeden przed drugim. Należy podejmować kolejne kroki mające na celu właściwe i pełne rozpoznanie splotu obu tych światów. Należy aktywnie i kolektywnie, wielodyscyplinarnie poszukiwać takich formuł prawnych, które zabezpieczą światy obu wartości bez szkody jednego na korzyść drugiego.

Dziś wiemy, że świat przyrody rezerwatu jest znacznie bardziej złożony i bogatszy niż dotąd sądzono. Ta nowa wiedza wymusza nowe podejście legislacyjne ale też edukacyjne, badawcze, ekonomiczne.

Krzemionkowskie wapienie i krzemień pasiasty są efektem istnienia tu wcześniej ciepłego morza pełnego żywych organizmów, z ciał których powstały wymienione skały. Niedawno, bo około 5 000 lat temu ludzie nauczyli się korzystać z tych „ciał” wykonując cenne narzędzia w okresie rewolucji neolitycznej, będąc częścią tej globalnej rewolucji, która ukształtowała współczesną ludzkość. Zupełnie niedawno, bo kilkaset – kilkadziesiąt lat temu ślady neolitycznej działalności górników porosły unikalnymi zespołami roślinnymi, które zostały zasiedlone przez unikalne gatunki zwierząt. Dziś chcemy ten splot okoliczności chronić jak najlepiej. Również przed współczesnymi pomysłami na przemysłowe wykorzystanie światowego dziedzictwa UNESCO i miejsca unikalnego przyrodniczo.

WIĘCEJ O KONFERENCJI

Pacjent Przyroda

Tylko 0,54 proc. powierzchni kraju objęte jest ochroną jako rezerwaty przyrody. Tylko 0,32 proc. powierzchni województwa świętokrzyskiego to rezerwaty przyrody. Mimo tego, że w naszym kraju wciąż znajduje się wiele unikalnych, przyrodniczo cennych, dobrze zachowanych obszarów, obejmowanie ich ochroną prawną napotyka rozmaite trudności.

Powoływanie nowych obszarów chronionych, przede wszystkich tych o największym reżimie to jest parków narodowych i rezerwatów ma szczególne znaczenie w kontekście takich globalnych zagrożeń jak zmiany klimatyczne, presja ze strony gatunków inwazyjnych, szybkie tempo wzrostu populacji ludzkiej z dynamicznym rozwojem wszelkiej infrastruktury. Zjawiska te wspólnie tworzą system oddziaływań o charakterze sprzężenia zwrotnego, skutkiem czego na całym świecie notuje się nieznane dotąd tempo zaniku różnorodności biologicznej.

Ochrona najcenniejszych przyrodniczo miejsc, przede wszystkim starych, naturalnych lasów oraz wszelkich rodzajów mokradeł zaczyna mieć znaczenie nie tylko z punktu widzenia zachowania bioróżnorodności jako takiej, ale też jako warunek zachowania zdrowia i życia ludzi czyli dotyczy zagadnień bezpieczeństwa i zdrowia publicznego.

Zarówno stare lasy jak i mokradła nieleśne są naturalnym rezerwuarem wody oraz wiążą dwutlenek węgla. Tym samym stanowią naturalną barierę chroniąca ludzi i inne ekosystemy oraz organizmy przed nieodległą perspektywą coraz intensywniejszych zjawisk atmosferycznych w tym susz. Co za tym idzie obszary takie mają bezpośredni wpływ na funkcjonowanie gospodarki w tym żywnościowej.

Niniejsza konferencja ma być inauguracją corocznych konferencji w Muzeum Historyczno – Archeologicznym w Ostrowcu Świętokrzyskim, oddział Krzemionki. Właśnie to miejsce nadaje się szczególnie dobrze do podejmowania wszelkiej problematyki związanej z długofalową, przemysłową działalnością człowieka w stale zmieniającym się przyrodniczo świecie.

W ramach problemów konferencyjnych stawiamy pytania: czy potrzebna jest ochrona przyrody, czy możliwe jest tworzenie nowych obszarów chronionych, jak nimi zarządzać, czy obecne prawo nadąża za wyzwaniami dynamicznych zmian cywilizacyjnych, czy ochrona lokalnie ma znaczenie globalnie, co chronić, po co chronić?

Do udziału zapraszamy ekspertów działających w różnego rodzaju podmiotach: instytucjach naukowych, urzędach, organizacjach pozarządowych.

Wierzymy, że jest możliwe stworzenie forum wymiany doświadczeń w duchu dyskusji i szukania konsensusu.